Welkom in de post-truth van 2020

Lezing van Eloquent Architect voor Airy Bubbles 7

Hoort bij de opdracht “Invloed van Informatica” maar is ook goed te volgen zonder. Havo: Invloed van Informatica voor havo – Airy Bubbles 7

Zie ook Rubrics voor opdrachtenreeks Havo

Lezing via Bitchute

Lezing via Youtube

Samenvatting

Misschien kan ik je vertellen in welke tijd je opgroeit, in wat voor wereld je terecht gekomen bent en welke ongeschreven regels er pas net zijn ingevoerd. We nemen eerst een kijkje in het kapitalisme, dat ruimte gaf aan Big Tech om hun platformen te bouwen. De bouw van het Internet sinds de nineties door de nerds zorgde voor een kleine revolutie die we post-modern noemen. De baas heeft niet langer gelijk, want hij weet niks van die nieuwe technologie. Daarmee verdwijnt ook de macht van de hiërarchie. En dat zien we weer terug bij hoe we met gezondheid omgaan. De arts en de zelf-dokterende patient met Internet-wijsheid.

Maar de situatie is nog verder doorgeslagen. Met post-truth kunnen we helemaal niet meer op autoriteit vertrouwen, want sinds President Trump zijn beleid baseert op zijn eigen waarheid en iedere internet-gebruiker wordt gevolgd en verkocht, leeft iedereen in zijn eigen versie van de werkelijkheid, in zijn eigen bubble.

Het internet zorgde dus voor zowel post-modern als post-truth. Ze komen niet in plaats van, maar bovenop ons economisch systeem, het kapitalisme.

De power van het kapitalisme

Aan het begin van de 20e eeuw werden de Amerikaanse banken zo machtig, dat ze in staat waren om de uitgifte van geld in handen te krijgen. Daarvoor richten ze de FED op, de Federal Reserve. Hoe dat bankysteem precies werkt is vandaag niet het onderwerp en volgens Henry Ford – uitvinder van productie met de lopende band en oprichter van Ford Motor Company – is dat prima.

De macht van geld is de afgelopen eeuw zo groot geweest, dat we er alles voor aan de kant hebben gezet. De bossen zijn gekapt. De zeeën zijn leeg gevist. Ondanks deze kaalpluk-strategie leven er nog steeds mensen in armoede. Ook in Nederland. 30% van de schoolkinderen van Rotterdam-Zuid leeft onder de armoedegrens. Een huis. Een televisie. Een stoel en een matras.

Deze steden werden gebouwd als onderkomen voor industrie- of haven arbeiders, maar na de mechanisatie, industrialisatie en later de verplaatsing van al het echte werk naar China, is de onderlaag van bevolking deels werkloos achtergebleven. Wij verdienen alleen nog geld in de handel en dienstverlening (IT, banken, logistiek), chemie, olie en gas en de wereldwijde winsten van onze multinationals als Philips en Unilever – oh wacht, die bedrijven zijn allang verkocht…

Nu lijkt het kapitalisme wel een groot kommer en kwel, maar dat zijn allemaal slechts de nadelen van de voordelen: de belofte van een ongekende efficiëntie. Alles moet nuttig en geld opleveren en de markt is daar beter in dan de overheid. 

Daarom werden in de nineties grote staatsbedrijven als de PTT (Staatsbedrijf der Posterijen, Telegrafie en Telefonie) verzelfstandigd tot PostNL en KPN. Reken maar dat dat winstgevende bedrijven zijn. Aandelen van deze bedrijven koop je op de beurs en inmiddels is ook het punt bereikt dat er met de handel in aandelen meer geld wordt verdiend dan met echt werken. Het ultieme hoogtepunt in de zege van het kapitalisme.

In de hierna volgende periodes gaat dat kapitalisme niet weg, nee, het maakte het ontstaan van de nieuwe culturen juist mogelijk.

De beperkingen van een enterprise organisatie

In het kapitalisme domineren grote organisaties en bedrijven. Al zijn ze nog zo machtig, binnen het bedrijf zelf moet de macht op een keurige manier worden geregeld. Traditioneel doet men dat in een hiërarchie: een boompje met de directie aan de top, afdelings-managers met elk een eigen afdeling onder zich aan uitvoerend personeel. Dit soort harkjes worden steeds minder interessant omdat het top-down model niet meer werkt.

Waarom werkt het top-down model niet meer? Omdat de baas het zelf ook niet meer weet. Dat heeft te maken met de snelle maatschappelijke en technische ontwikkelingen sinds de opkomst van het Internet in de nineties.

Het best herkenbaar is dit aan het gebruik van Microsoft Office. Sinds het wegvagen van Wordperfect begin jaren ’90 door Microsoft Word hebben Nederlandse bedrijven en organisaties massaal gekozen voor dat ene office pakket op dat ene besturingssysteem. Toen kwam het Internet. Email werd op grote schaal geïntroduceerd. Sindsdien hebben bedrijven een website en stuurt het personeel elkaar emails met Word-documenten als bijlage. In elk een eigen werkkamer staan computers en daarmee typt men elkaar de antwoorden op eerdere emails. Als je bedrijf of school er zo uit ziet dan is het blijven steken in 1998.

Het Agile Manifesto schudt de enterprise ondersteboven

Hoe groter het bedrijf, hoe meer emails er rondgaan in de vele management-lagen. Hoe groter, hoe trager. Hoe minder snel het zich kan aanpassen aan veranderingen. IT-ontwikkelaars konden de bureaucratie in hun eigen bedrijf niet meer aan en bespraken de situatie op conferenties. Daaruit kwam het Agile Manifesto (2001). Agile betekent wendbaar. Om de zwaktes van enterprise organisaties tegen te gaan. Een selectie uit de principes:

  • Continuous attention to technical excellence and good design enhances agility.
  • Simplicity–the art of maximizing the amount of work not done–is essential.
  • The best architectures, requirements, and designs emerge from self-organizing teams.

Het is vooral dit derde principe, zelf-organisatie, dat haaks staat op de machtspiramide die we traditioneel gewend zijn. Denk nu niet dat in 2002 ineens elk bedrijf op deze manier ging werken. In 2019 werkte ik nog op een school waar een afdelingsleider VWO en gym-docent tegen mij, zijn IT docent met dik 20 jaar ervaring in het veld, ging zeggen: volg de officiële lijn en straal dat ook uit naar collega’s. Maar ik dacht: you have no power over me. Want je hebt er toch geen verstand van.

In de film Labyrinth (1986) verdwaalt Sarah (Jennifer Connelly) in het labyrinth waar trollenkoning Jareth (David Bowie) haar broertje verstopt heeft en probeert haar in te pakken. Ze doorprikt de illusie met “You have no power over me”.

Waar zie je Agile wel terug?

Na bijna 20 jaar jaar domineert Agile in de software-ontwikkeling. Maar ook andere bedrijfstakken zijn geïnfecteerd met het virus. Je moet wel. Want een militaire discipline, dat werkt niet altijd. Waar zie jij agile?

  • Als leerling moet je zelf je 360 graden feedback regelen en je eigen vragen opstellen voor de ouderavond, waar jij spreekt met je docenten samen met je ouders.
  • Edu-scrum. Het scrummen als typisch agile werkmethode is ingevoerd in het onderwijs door Willy Wijnands. Weinig schokkends, want het enige dat er echt verandert is dat ze nu zelf plannen wanneer ze opgave 21 t/m 91 uit het boek allemaal moeten maken. Oh ja, de mindset, ik ben zelf verantwoordelijk!
  • De zelf-beoordeling die jullie van mij mogen doen. En, je eigen keuze voor je roadmap.
  • Trends als Society 3.0 en Deep Democracy leunen sterk op het principe van zelf-organisatie. Ook op onze school zie je het wel ergens terug. Misschien nog niet zo sterk als je zou willen.

Wat gebeurt er nu als je werkt in een grote organisatie (of je studeert nog) en de grote vissen helpen je niet om jouw idee te realiseren? Je begint een startup. Vanaf 2000 zien we de startup-bedrijven komen en gaan. Een nieuwe beginnen is immers makkelijker dan een groot bedrijf heruitvinden. De beste nieuwkomers zie je nu nog dagelijks.

De opkomst van de tech-platformen

Met de introductie van de smartphone komen de zegeningen van het Internet van je bureau naar je broekzak. Ineens kunnen ook mensen zonder computer het Internet op. Een hele trits startups ziet het daglicht en ze doorbreken de traditionele business modellen. Een toffe service “gratis” aanbieden, gewoon “cut out the middle man” of een nieuwe gadget via crowdfunding.

  • Youtube startte in 2005 en in 2006 verkochten ze de boel aan Google voor ruim 1,5 miljard. Upload gratis je video, dan verkopen wij de advertenties wel.
  • In 2009 begon Uber met zijn taxi-service waar ze zelf geen auto’s voor hoeven kopen. Koppel vraag en aanbod en je serverpark is miljarden waard.
  • Marktplaats (1999) werd al snel verkocht aan kringloopwinkel-keten Het Goed en ze verkochten het 5 jaar later door voor ongeveer 1000 x de aankoopprijs, ruim 200 miljoen euro.
  • Airbnb (2008) verhuurt vakantie-appartementen die ze zelf ook niet hebben.
  • Wikileaks (2006), een platform voor klokkenluiders, dissidenten en kritische journalisten.

Met de komst van Wikileaks en de zaak Assange / Snowden noteren we de start van de War on Truth (2010). In 2016 is deze al zover uit de hand gelopen dat Post-truth woord van het jaar 2016 is volgens het Oxford-woordenboek. Wat gebeurde er precies?

Start van de post-truth met de zaak Assange / Manning / Snowden (2010-2013)

Edward Snowden is een Amerikaanse programmeur, security-expert en klokkenluider die werkte voor de Amerikaanse geheime diensten. Hij kwam op het spoor van misstanden, bij de geheime diensten, die werkelijk de hele wereld bleken te bespioneren (global surveillance). De bewijzen hiervoor stal hij via digitale inbraak op zijn werk. Vaak wordt hij beschuldigd van landverraad, maar zelf vindt hij zichzelf een patriot, want hij verdedigt juist de principes van vrijheid waar de VS om bekend staan/stonden. Snowden vlucht naar Moskou waar hij nog steeds woont.

Een soortgelijk lek kwam van Chelsea Manning, die de film Collateral Murder stal op haar werk bij de US Army. Hier zie je hoe weerloze journalisten van persbureau Reuters en burgers van grote afstand worden neergemaaid vanuit een helikopter. Een oorlogsmisdaad. Ze lekt de film via het platform Wikileaks in 2010. Daarna draait ze de bak in voor deze actie. Oprichter van Wikileaks, Julian Assange, krijgt last met Zweedse dames die hem beschuldigen van verkrachting. Iedereen snapt dat dit een truc is om hem te blameren maar hij moest wel vluchten naar de Ecuadoraanse ambassade in London, waar hij in 2019 alsnog werd gearresteerd en nu wacht op zijn uitlevering aan de VS. Aangezien Wikileaks intussen al veel meer geheimen heeft gepubliceerd wacht hem een zware straf.

Edward Snowden, by Laura Poitras / Praxis Films, CC BY 3.0, Link

Collateral Murder. Niet op klikken.

Dus: er is een platform waar je anoniem documenten kunt uploaden (soort dumpert voor zakelijke geheimen) en de daar vrijgekomen informatie doet helemaal niks met de wereld. Alleen de klokkenluiders en de hosts van het platform worden gepakt.

Via een Duitse krant kwamen de Panama papers: 11,5 miljoen documenten van een advocatenkantoor waarin staat hoe belasting wordt ontdoken via de Virgin Islands: er gebeurt niets mee. Snowden toont bewijzen dat de VS de wereld afluisteren. Er gebeurt niets mee. Hier hebben we het lekken van officiële documenten.

Maar wat gebeurt er als je emails lekt? Stapels van duizenden emails? Ga jij ze lezen? Iedereen maakt zijn eigen waarheid ervan. De pers plakt een label ‘conspiracy’. Of het nu waar is of niet, dat maakt niet uit. Pizzagate was zo groot dat het een conspiracy moest zijn. De Russen zaten achter de hack van de 33.000 emails van Hillary Clinton’s campagneleider John Pedesta.

In een soort codetaal wordt er vermoedelijk gerefereerd naar een georganiseerde pedoseksuele activiteiten in de kelder van de Comet Ping Pong pizzeria. Iedereen ontkent alles. De zaak rolt verder met de arrestatie van Jeffrey Epstein die een pedo-eiland zou hebben. Hij pleegt zelfmoord in de bak maar zijn meme is onsterfelijk. Epsteins assistente Ghislaine Maxwell is inmiddels ondervraagd over de zaak maar ze weet van niets. In het verslag van de politieverhoren zie je in de index nabij Cl#### wel heel veel entries, zou toch niet toevallig Bill Clinton zijn?

Kortom, terwijl de schandalen groter werden dan de planeet was de oplossing duidelijk. We liegen verder. Er is niets aan de hand. Dit is allemaal conspiracy. Blame the Russians. Dit was de situatie tijdens de 2016 Elections. Maar wat waren de Googles, de Facebooks en de Microsofts aan het doen terwijl de politiek druk bezig was met damage control?

De platformen bouwen surveillance capitalism: wij verkopen uw aandacht klik voor klik

Tussen 2010 en 2015 heeft de smartphone het Internet overgenomen van de pc, mobile rules. Door het ontbreken van extensies als ad-blocker in de browsers en de kracht van apps in het ecosysteem van Apple’s iOS en Google Android is het makkelijk een app te maken die meer kan dan hij leek te kunnen. Al je data wordt verkocht, meerdere keren, de hele tijd, vol continu.

Het business model van “gratis” toepassingen als Google blijkt toch niet zo onschuldig. Wij worden allemaal de hele dag afgeluisterd. Ze weten precies wat we willen (kopen). Ze weten of we kopen als we blij of juist verdrietig zijn. Ze weten meer van je dan je eigen partner. Deze kennis gebruiken ze om nog meer aan je te verkopen, of om te verdienen aan de advertenties die je te zien krijgt. Real-time wordt er geboden op jouw bezoek, wanneer je gewoon een krant als AD bezoekt.

  • In de film Panopticon laat Peter Vlemmix zien dat je steeds minder de controle hebt over je eigen leven als je de hele dag in de gaten wordt gehouden
  • In de film Social Dilemma klappen oprichters van Big Tech uit de school en geven aan waarom ze er niet meer aan mee willen doen.

Nou ja, wij hebben hopelijk geen bezoeken aan Epstein’s eiland om te verbergen. Heb jij ook niks te verbergen?

Zeggen dat je het recht op privacy niet belangrijk vindt omdat jij niets te verbergen hebt, is niet anders dan zeggen dat je vrije meningsuiting niet belangrijk vindt, omdat je niets te zeggen hebt.

Edward Snowden

Welke debatten lopen er nog dwars door Nederland?

De polarisatie (voor- en tegenpolen) is de trend van 2020 volgens experts. Kijk, Snowden en Wikileaks is net iets te ingewikkeld voor iemand die zelfs zijn smartphone niet kan bedienen. Die kwesties gaan langs ons heen. Wat ons wel bezighoudt in 2020? Ik verklap je zo mijn top 7. Geen van deze debatten komt tot een oplossing. Heb je geen mening? Dan hoor je bij de andere, verkeerde kant.

  1. Zwarte Piet? Vier jaar geleden werd de zaak op de kaart gezet. Inmiddels zijn alle grote bedrijven en gemeenten ‘om’. Verderop in Nederland is het draagvlak voor een pietloze Sinterklaas ver te zoeken.

2. Corona. Niet iedereen komt toe aan subtiele vragen of gedistingeerde antwoorden. Je doet mee of je doet alsof. Je laat je bangmaken of je gelooft in de conspiracy. Er is geen midden meer in deze kwestie. De meningen lopen te ver uiteen om nog een goed gesprek te kunnen hebben.

3. Bouw en Boeren. Nadat Den Haag jarenlang had gesjoemeld met de Stikstof-uitstoot (de rekenmodellen bleken opzettelijk vervalst) en de Hoge Raad gehakt maakte van het hele stikstofbeleid kwamen in 2019 zowel de boeren als de bouw in de problemen. Ze willen allebei die stikstofruimte opslurpen. de akties in Den Haag gingen in 2020 verder.

4. Racisme, discriminatie, integratie, immigratie. Ook hier missen de standpunten vaak de nuance die je juist nodig hebt. Het begon met “Wil je meer of minder Marokkanen?” van Geert Wilders. Na jarenlang zwoegen in de media besloot de rechter dat het niet kon, maar niet erg genoeg was voor een veroordeling. En zo modderen we verder. Maar: spreek je je verkeerd uit? Zeg je iets dat niet kan? 5. Cancel Culture! We bellen je baas / adverteerders en zo cancellen we je business.

6. Klimaat, biomassa. Voor of tegen Greta Thunberg? Kapt Staatsbosbeheer teveel of te weinig bomen? Is biomassa klimaatneutraal of juist niet?

7. Friet of Patat. Alle andere discussies te ingewikkeld? Dit is er eentje voor jou.

Vroeger kon je zeggen: de waarheid ligt in het midden. Tegenwoordig is er geen midden meer en ook geen waarheid

Eloquent Architect over post-truth.

De Eigen Bubbel

Al deze meningen die niet met elkaar door 1 deur kunnen. Tel op: de platformen die je aandacht verkopen en dus vast willen houden. De platformen polariseren expres of ze bieden een draagvlak aan je campagne. We komen niet echt in gesprek en dat gaat ook niet digitaal – alleen face to face en dat stond trouwens ook al in the Agile Manifesto.

Dit alles zorgt ervoor dat iedereen online in een eigen bubbel leeft en vooral de wereld ziet vanuit de wereld zoals ie vindt dat ie is. Met de overkant is toch geen gesprek te voeren / het zijn toch … dus opzouten. En zo wordt je wereldje kleiner en kleiner. De algoritmes geven je alleen de updates die jij wilt zien, en zo krijg je meer van hetgeen je al had. Zo draai je rond in je eigen bubbel.

De waarheid, die zul je niet meer vinden. Ook niet in het midden van je bubbel.

Trefwoorden

Interpretatie voor middelbaar scholieren

TrefwoordBetekenis volgens Eloquent Architect
kapitalismeindividueel streven naar maximale winst en bezit
hiërarchie machtspiramide, baas-boven-baas principe
enterprisebedrijf met meer dan 1000 werknemers
agilewendbare organisatie waar sturing van onderop mogelijk is
mindsethoe jij denkt dat het werkt.
zelf-organisatieJe leidinggevende maakt je werkt mogelijk maar bestuurt je niet. Je bepaalt zelf wat je doet en hoe.
surveillancein de gaten houden van gedrag met als doel het verzamelen van informatie
surveillance kapitalismehet observeren van gedrag en deze informatie verkopen of gebruiken bij het manipuleren van het target.
business modelHetgeen waaraan geld wordt verdiend. Sporters verdienen aan de sponsoring en soms startgeld of een winstpremie. Hoe haalt een gratis service zijn geld binnen?
polarisatieVoor- en tegenpolen komen steeds verder uit elkaar te liggen.
https://www.ed.nl/nederlands-voetbal/pingel-oranje-iedereen-op-n-kluitje-behalve-malen~ae8e4c59/

Nog wat random voorbeelden van post-modern

Eloquent Architect 161

Eloquent Architect 161